13 Japanse woorden die niet te vertalen zijn

Of je nu de majestueuze Mount Fuji vanuit een hogesnelheidstrein bekijkt, je lichaamsgewicht verdubbelt door heel veel katsudon te eten (een gepaneerde, gefrituurde varkensvleeskotelet met ei boven op rijst), of de cosplayers bekijkt die door de straten van de wijk Akihabara in Tokio slenteren: Japan is adembenemend, indrukwekkend en uniek. Dit land is nergens mee te vergelijken en dat bedoel ik op de best denkbare manier. Maar zodra je terugkomt uit het Land van de Rijzende Zon en iedereen over je reis wil vertellen, is het best lastig om de juiste woorden te vinden. Hoewel ik het je niet kan garanderen, helpen misschien één of meerdere van deze 13 Japanse woorden zonder Nederlandse vertaling je om jouw reisavonturen tot leven te laten komen.

1. Tsundoku

“Een boek na aanschaf onaangeroerd in huis laten liggen, op een stapel met de andere ongelezen boeken.”

Ik weet het: elke boekenliefhebber krijgt waarschijnlijk meteen buikpijn bij het lezen van deze definitie. Maar we weten dat het gebeurt: je bent enthousiast over het boek dat je zojuist gekocht hebt, maar komt thuis tot de ontdekking dat je nog 34252522 andere dingen te doen hebt. Je legt het boek op een stapel en, helaas, pas heel veel later kom je aan lezen toe.

2. Otsukaresame

“Je bent moe.”

Otsukaresama is echter niet zomaar moe. Dit is de “je bent moe”-uitdrukking die je gebruikt als je iemand wilt laten weten dat je zijn harde werken erkent en hem of haar daar dankbaar voor bent. Het is veel aardiger dan de “je ziet er moe uit”-opmerking die je misschien weleens hoort als je geen make-up draagt of een Netflix-marathon hebt gehouden.

3. Ozappa

“Een type persoonlijkheid dat omschreven kan worden als laid-back.”

Ozappa klinkt een beetje Grieks maar het is echt Japans. Er wordt iemand mee bedoeld die zich niet al te druk kan maken om de details, ongeacht de gevolgen daarvan. Een voorbeeld: een vriend neemt ijs mee naar een feestje maar heeft niet gedacht aan het feit dat daar geen vriezer is – dan is hij of zij ozappa. Maar als de gasten het ook niet erg vinden om ijssoep te eten, zijn zij ook ozappa.

4. Bimyou

Dit betekent letterlijk “subtiel” maar bimyou staat eigenlijk voor “iets wat een beetje gek is en waar je misschien beter helemaal zonder zou kunnen.” Je dubbele cheeseburger in een pizza rollen om ‘m extra goed vast te kunnen houden, een tweede koffer vol schoenen meenemen voor je weekendje weg, of vlak voor een sollicitatiegesprek een nektattoo laten zetten. Dat zijn een paar voorbeelden van bimyou.

5. Irusu

“De lichten zijn aan, maar er is niemand thuis.”

Dit is wat er gebeurt als je doet alsof je als een speer je huis uit moest en geen tijd meer had om de lichten uit te doen. Althans: dat is wat degene denkt die op je voordeurbel drukt. Of misschien denkt-ie dat je op dat moment slaapt met een noise-cancelling koptelefoon op. Niemand kan zich voorstellen dat je gewoon echt geen zin hebt om mensen te spreken en dat je Netflix liever wat tijd en aandacht wilt geven.

6. Majime

“Een serieus, betrouwbaar persoon die doet wat-ie moet doen, zonder gedoe.”

Stel je eens voor dat we allemaal iets meer majime zouden zijn tijdens groepsprojecten op school. Het zal je niet verbazen dat dit in de competitieve Japanse cultuur een enorm aantrekkelijke eigenschap is. Het wordt gezien als een compliment en staat ongeveer gelijk als iemand als ‘respectabel’ of ‘jaloersmakend’ te bestempelen.

7. Wasuremono

“Dingen die vergeten of kwijt zijn; bijvoorbeeld iets wat je thuis of in de trein hebt laten liggen.”

*Beseft dat ze haar iPhone thuis heeft laten liggen. Barst in tranen uit.*

8. Nito-onna

“Een vrouw die zó gefocust is op haar carrière, dat ze geen tijd heeft om blousen te strijken en daarom alleen maar wollen truien draagt.”

Of dit nou een compliment of een belediging is, is lastig te bepalen. Maar ach: wollen truien zijn fantastisch en zolang gekreukte blousjes het enige zijn wat je te weinig aandacht geeft op weg naar je droombaan, dan komt het heus wel goed. (Plus: wie heeft er überhaupt tijd om te strijken?)

9. Shibui

“Oldskool cool.”

Shibui is letterlijk een smaak die neerkomt op “stimulerend bitter”, maar het verwijst ook naar alles waarvan volwassenen denken dat het cool is, maar waarvan kinderen dat niet echt begrijpen omdat ze niet al die tienerherinneringen hebben die volwassenen wel in hun achterhoofd houden. Denk maar aan een heleboel tweedehands spullen. En oude hiphop. Of de designmeubels in Mad Men.

10. Kuidaore

“Jezelf bankroet eten”

Deze uitdrukking schijnt uit Osaka te komen, waar mensen het niet erg vinden om veel te veel geld uit te geven aan eten (het feit dat deze stad beroemd is om zijn keuken, bewijst dat). Trouwens: kuidaore beschrijft in één woord precies mijn huidige financiële status en de oorzaak daarvan.

11. Hikikomori

“Als een jongere geobsedeerd is geraakt door tv, games en internet en zich om die reden terugtrekt uit de maatschappij.”

Wat een verschrikkelijke gedachte: je zou maar een jong iemand aanraden om naar buiten te gaan omdat het zulk lekker weer is, maar vervolgens krijg je de vraag of je in plaats daarvan ook de link kunt sturen.

12. Age-otori

“Er na een knipbeurt juist slechter uitzien.”

Iedereen kent dat slechte gevoel na een verschrikkelijk kappersbezoek wel. Dit gebeurt opvallend vaak rond de jaarwisseling, omdat mensen denken: nieuw jaar, nieuwe ik. Je wilt iets nieuws en komt er helaas veel te laat achter dat dat een héél dom idee was. #badhairday

13. Yoisho

“Een woord zonder betekenis, wat je na een lange werkdag zegt als je op de bank ploft.”

Ik zei toch dat hard werken een ding was in het competitieve Japan? In andere landen is het equivalent van een yoisho bijvoorbeeld een diepe zucht.