10 (ietwat gekke) fun facts over talen

Er zijn naar schatting zevenduizend talen op de wereld. Daaronder vallen Mandarijn (Chinees), wat de moedertaal is van een miljard mensen, maar ook meer dan tweehonderd kunstmatige talen zoals Elvish. Deze taal wordt alleen gesproken door de (verzonnen) Elves uit de J.R.R. Tolkien-boeken en hun diehardfans.

Met zó veel vormen en verschillen in de manieren waarop mensen zichzelf uitdrukken, zijn er ook een heleboel fun facts uit te destilleren. Hieronder onze top tien:

1. Een hele onomatopee-familie

Hoe natuurlijk de Nederlandse ook mogen klinken: onomatopeeën (klanknabootsingen) zijn niet universeel. Engelstaligen zeggen bijvoorbeeld “snip snip” om het geluid van een knippende schaar na te bootsen, terwijl Japanners “chocki choki” zeggen. De claxon van een auto klinkt in Turkije niet als “toet toet” maar als “düt düt”. En in Korea klinkt een trein niet als “tsjoeke tsjoeke tuut tuut”. En ook niet als het Engels “chugga chugga choo choo”, maar als “chik chik pok pok”. Het dierenrijk telt ook talloze van zulke vergelijkingen. In het Engels zeggen bijen “buzz”, in het Afrikaans “zoem-zoem”. En in het Bengaals zeggen koeien geen “boe” maar “hamba”. En de haan kraait ook al in verschillende talen: het Engels klinkt het als “cockadoodle-doo”, in het Catalaans als “co-co-ro-co”, in het Duits als “kikeriki” en in het Chinees als “goh-geh-goh-goh.”

2. Lang verhaal

Naast het bekende antidisestablishmentarianism zijn er nog veel andere ellenlange (Engelse) woorden leuk om te onthouden. Pseudopseudohypoparathyroidism is een schildklierafwijking, het supercalifragilisticexpialidocious staat echt in sommige woordenboeken, en hippopotomonstrosesquipedaliophobia is (bijzonder genoeg) de angst voor lange woorden. Maar of je die woorden echt de moeite waard vindt om te onthouden? Dat is iets persoonlijks. Maar als jij denkt van niet, dan is het goed om te weten dat er een lang woord bestaat voor het beschrijven van zoiets onbelangrijks: floccinaucinihilipilification.

3. Letters tellen

Wie Nederlands spreekt, kent een alfabet met 26 letters, maar beseft misschien niet dat dit niet overal zo is. Het Rotokas, een taal die op Papoea-Nieuw Guinea wordt gesproken, heeft maar elf letters, wat het tot het kortste alfabet ter wereld maakt. En de award voor ‘taal met de meeste letters’ gaat naar het Khmer, wat gesproken wordt in Cambodja, en 74 letters telt.

4. Een taal met karakter

Chinees (Mandarijn/Kantonees) telt 50.000 karakters. Om ze allemaal te leren, zou je heel wat flashcards nodig hebben. Maar als je Chinees wilt leren hoef je je geen zorgen te maken: om een krant te kunnen lezen, hoef je “slechts” tweeduizend karakters te leren.

5. Welke was er eerst?

De vraag welke taal het oudst is, kan niet echt worden beantwoord, omdat gesproken talen en culturen met alleen gesproken tradities niet kunnen worden meegerekend. Maar de oudste talen met geschreven onderdelen zijn Hebreeuws, Sanskriet, Summarisch en Bask.

6. Creatieve linguïsten

Sinds de zeventiende eeuw zijn er al meer dan tweehonderd kunstmatige talen bedacht, die soms ‘constructed languages’ of ‘conlangs’ worden genoemd. Veel hiervan zijn bedacht door filosofen om onderling te kunnen gebruiken, hoewel hedendaagse kunstmatige talen (zoals Elvish, Klingon, Na’vi en Dothraki) zijn bedacht voor in de populaire cultuur, commercie en handel.

7. Rijmelarij

De E is zowel de meest voorkomende letter als de meest voorkomende klinker in het Engels. En de R is de meest voorkomende medeklinker. Er zijn echter méér woorden die met de S beginnen. En leuk aan het Engels is dat er zoveel woorden zijn die nergens op rijmen, zoals
silver, bulb, angel, month, husband, wolf, purple, hungry en wasp.

8. Synoniemen to the max

Sommige talen bevatten culturele of culinaire concepten met vele tientallen synoniemen (het bekendste zijn misschien wel de vele woorden voor “sneeuw” in de eskimo-talen Inuit en Yupik). Er zijn bijvoorbeeld 27 Albaanse woorden voor “snor” (inclusief “dirs ur” voor de eerste gezichtsbeharing van een tiener) en 43 Somalische woorden voor kamelen. In Hawaï zijn er 108 woorden om zoete aardappel te beschrijven, 47 voor bananen en 200 voor regen.

9. De wonderlijke wereld van semordnilaps

Een woord waaruit een ander woord ontstaat als je het achterstevoren spelt. Een voorbeeld: stop > pots is een semordnilap (wat komt van het Engelse “palindromes” achterstevoren gespeld). Een paar andere voorbeelden van Engelse semordnilaps zijn: diaper > repaid, desserts > stressed, evil > live, dog > god, drawer > reward, gateman > nametag en smart > trams.

10. Accenten in de gebarentaal

Net zoals er geen “accentloze” gesproken taal bestaat, heeft ook elke gebarentaal z’n lokale accenten. Dit is omdat gebarentaal geen directe vertaling of vertegenwoordiging is van gesproken taal, maar een eigen taal is met grammatica, vocabulaire, straattaal en uitdrukkingen. Geboren doven kunnen aan de hand van de taal eenvoudig bepalen of iemand doof is, kan horen of de gebarentaal pas net heeft geleerd. En in Amerika staan New Yorkers bijvoorbeeld bekend om hun snelle gebaren, terwijl ze in Ohio rustiger zijn. Lokale accenten kunnen zelfs benadrukt worden met specifieke gebarenstijlen, zoals uitgetekende gebaren in het zuiden.