Tweetalig is beter (en dit is waarom)

“De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld.” – Ludwig Wittgenstein

Taal voedt ons brein, vormt onze gedachten en maakt ingewikkelde communicatie mogelijk. De woorden, uitdrukkingen en eigenzinnigheden die tot onze taal behoren, zijn samen voor een groot deel verantwoordelijk voor hoe we de wereld zien en begrijpen. Als je eentalig bent, is de wereld veel beperkter. Maar in een tijdperk van grenzeloze communicatie en wereldreizen lijkt het haast wel ouderwets om maar één taal te kunnen spreken, zelfs als je de mazzel hebt om een wereldtaal als Engels of Spaans als moedertaal te hebben.

Maar is tweetalig of zelfs nog-meer-talig zijn echt zo geweldig als het lijkt? Opent het echt je wereld of kan Google Translate dat ook in één klik doen? Kan het een economie laten groeien, levert het je een hoger salaris op en kan het jouw leven misschien zelfs gelukkiger en verbondener maken? En is tweetaligheid echt het wapen om je kinderen op te voeden tot superslimme wezens, zoals vaak wordt beweerd?

De mythe van de tweetalige baby

Onze hersenen zijn een verrassend kneedbaar orgaan. Vanaf je geboorte tot je bejaard bent, is je brein zich aan het ontwikkelen, past het zich aan, leert het en leert het opnieuw, zelfs nadat het misschien eens gewond is geraakt. Taal is je hele leven lang een essentieel component van het functioneren van je hersenen. Maar net zoals de wetenschap nog steeds niet precies weet hoe je grijze cellen werken, is ook nog niet helemaal duidelijk welke magische invloed taal precies uitoefent op die neurale infrastructuur.

Hoewel lang werd gedacht dat baby’s die werden blootgesteld aan meer dan één taal zouden opgroeien tot verwarde, minder slimme of zelfs schizofrene (ja, mensen geloofden dit echt) personen, wordt inmiddels het absolute tegendeel beweerd. In boeken en artikelen wordt tweetaligheid opgehemeld tot een soort toverstaf waarmee je van elk kind in één klap een klein multitaskend genie maakt.

Uit tientallen onderzoeken, waar de media maar al te graag uit citeren, blijkt dat het leren van twee talen in je kindertijd allerlei cognitieve vaardigheden verbetert: het zou je hersenen makkelijker later switchen tussen twee talen, in een drukke omgeving zoals een klaslokaal zou je beter kunnen focussen en je zou er dingen beter door kunnen onthouden. Het leren en gebruiken van twee talen maakt kinderen dus echt slimmer, impliceren deze studies.

Alhoewel… toen de jonge onderzoeker Angela de Bruin, zelf tweetalig, honderden van dit soort onderzoeken nog eens grondig bestudeerde, ontdekte ze dat deze studies de voordelen vaak overdrijven en niet-overtuigend bewijs vaak als overtuigend bewijs presenteren. Het idee dat “tweetalig beter is” werd langzaamaan gemeengoed, maar De Bruins kritische noot op de aanpak erachter liet zien dat de voordelen helemaal niet zo overduidelijk of universeel zijn als werd gesuggereerd.

Hoewel het opgroeien met twee of meer talen misschien geen gemakkelijk meetbare of zelfs universele pluspunten heeft op het gebied van cognitieve vaardigheden in je kindertijd, heeft het wel degelijk een ander, veel duidelijker voordeel: het helpt ouder wordende hersenen om gezond te blijven.

De waarheid achter het tweetalige brein

Net zoals elke andere spier wil het brein graag in actie komen. Het leren en spreken van twee of meer talen is een van de beste manieren om degeneratieve ziekten als dementie op afstand te houden. Tweetalige mensen gaan gemiddeld pas vijf jaar later trekjes van Alzheimer vertonen dan eentaligen. Die significante vertraging is veel groter dan welk medicijn dan ook kan bewerkstelligen. Verrassend genoeg is dit voordeel ook zichtbaar bij mensen die niet kunnen lezen of schrijven.

Tweetaligen die hun beide talen echt regelmatig spreken (en vaak switchen van de ene naar de andere taal) hebben overigens nog eens extra mazzel. De hersenen van Puerto Ricanen in New York die in hun dagelijks leven zowel Engels als Spaans spraken, bleken flexibeler en veerkrachtiger dan die van hun eentalige plaatsgenoten. Uit research naar Singaporeanen die opgroeiden met zowel hun Aziatische moedertaal als Engels, rolde eenzelfde conclusie. Daar stond wel tegenover dat tweetaligen die niet regelmatig van taal switchten, of in een bepaalde omgeving zoals thuis maar één taal spraken, daar veel minder baat bij hadden.

Hoewel het profijt van taal op een kinderbrein-in-ontwikkeling misschien niet zo groot is als we verwachtten, levert het bijhouden en regelmatig gebruik van je taalvaardigheden wel duidelijk meer meevallers op. Ook zijn de culturele pluspunten de moeite van het onderzoeken waard, net als het beantwoorden van de volgende vraag: helpt het spreken van meerdere talen je om je meer verbonden te voelen met de wereld, of zelfs zoals Karel de Grote het ooit beschreef: “een tweede ziel te krijgen”?

De Biculturele bonus

Uit recent onderzoek naar Duits- en Engelstaligen blijkt dat talen ons helpen om de wereld beter te begrijpen en zelfs de manier kunnen beïnvloeden waarop we de wereld zien en beschrijven. Er is dan ook geen twijfel over mogelijk dat bijvoorbeeld een Fins- en een Arabischsprekende de wereld elk anders zouden beschrijven. De Arabier heeft natuurlijk echt geen veertig verschillende woorden en uitdrukkingen nodig om sneeuw te beschrijven, zoals de Fin dat wel heeft. Waarschijnlijk is er dan ook een duidelijk verschil in de beschrijving of zelfs de ervaring van die sneeuw. Stel dat iemand zowel Fins als Arabisch spreekt: zouden die twee relatief verschillende manieren om sneeuw te beschrijven dan ook voor een breder, genuanceerd beeld ervan zorgen?

Uit veel studies lijkt het antwoord hierop “ja”: ze laten zien dat mensen die meerdere talen spreken beter scoren op testen waarin open-mindedness en culturele gevoeligheid wordt gemeten. Ook vinden meertaligen het makkelijker om dingen vanuit een (cultureel) ander perspectief te bekijken. Meertaligheid lijkt mensen dan ook bicultureel (of zelfs multicultureel, als je meer dan twee talen spreekt) te maken. Dat is een duidelijk pluspunt in de hedendaagse letterlijk grenzeloze wereld en een essentiële vaardigheid als je op reis bent en nieuwe mensen en culturen wilt ontdekken.

Het businessmodel achter tweetaligheid

Dit zijn echter niet de enige baten van tweetaligheid. Onderzoeken uit Zwitserland, Groot-Brittannië, Canada en India en onze eigen EF English Proficiency Index (EF EPI) laten zien dat twee- of meertaligheid op elk vlak gepaard gaat met financiële voordelen.

Uit een Zwitserse studie bleek bijvoorbeeld dat meertaligheid goed is voor 10 procent van Zwitserlands bruto binnenlands product (bbp), aangezien de taalvaardigheden van medewerkers meer markten toegankelijk maken voor Zwitserse bedrijven en de hele economie daar baat bij heeft. In Engeland daarentegen uit de koppigheid en standvastigheid van de bevolking om zich vooral tot het Engels te beperken en niet te focussen op andere talen in tot wel £48 miljard aan kosten per jaar, oftewel maar liefst 3,5 procent van het bbp.

Voor losse bedrijven zijn taalvaardigheden bijna net zo belangrijk, of het nou gaat om de lokale taal van een nieuwe markt die ze willen veroveren of om het Engels, de internationale lingua franca. Uit onderzoek van de Economist Intelligence Unit dat werd aangehaald in de EF EPI van 2014 bleek dat 90 procent van de managers denkt dat betere internationale communicatie uiteindelijk beter zou zijn voor hun bedrijf als geheel. Andere research liet zien dat 79 procent van de organisaties die in de Engelse vaardigheden van hun werknemers had geïnvesteerd ook een groei in sales liet zien.

Op individueel niveau is het financiële nut van tweetaligheid wat lastiger te berekenen, vooral omdat het afhankelijk is van iemands branche, regio en functie. Toch liet Canadees onderzoek uit 2010 bijvoorbeeld zien dat tweetalige werknemers 3 tot 7 procent meer verdienen dan hun eentalige collega’s. Wie beide officiële talen van Canada sprak (Engels en Frans) krikte het salaris daarmee nog eens verder op, zelfs als hij of zij niet per se beide talen op de werkvloer hoefde te spreken. In Amerika bleek dat je je salaris met een tweede taal (minstens) 1,5 tot 3,8 procent kunt opschroeven. Duitse vaardigheden zijn daar het meeste waard, gezien de relatieve schaarste ervan en het belang van Duitsland voor de internationale handel. In India viel het verband nog meer op: wie Engels sprak, verdiende gemiddeld 34 procent meer.

Tweetalige of meertalige managers worden bovendien ontzettend gewaardeerd en zijn zeer populair op de arbeidsmarkt. Recruiters en CEO’s vinden hen beter in staat om zowel internationale zakenrelaties als teams te kunnen aansturen.

Tweetalig is beter. Punt.

Tweetalig zijn heeft dus duidelijke en heel tastbare voordelen. Hoewel er weinig bewijs is dat een tweetalige opvoeding kinderen nou echt een cognitieve voorsprong geeft, maakt het gebruik van een tweede taal en het levenslange leren onze hersenen wel degelijk flexibeler en veerkrachtiger. Misschien nog wel belangrijker: de financiële baten zijn soms enorm. Verder kan het spreken van meerdere talen je meer open-minded maken en laat het je meer verbonden voelen met andere culturen en de rest van de wereld. En wie weet is tweetaligheid zelfs goed voor internationale vrede en wederzijds begrip. Als dát geen reden is om een extra taal te leren, dan weet ik het ook niet meer.